İnsansız Deniz Araçları Yol Haritasında Kolay Şablon: Task Force-59

 

Dünyanın faal ilk suüstü robot filosu olarak kurulan Bahreyn merkezli Görev Kuvveti-59 (Task Force 59, TF-59), Ocak 2023 içerisinde tam harekât yeteneğine kavuştu. Bu alanda ilk olan TF-59’un, kuruluşundan sadece 15 ay sonra bu yeteneği kazanması, yapılan açıklamalarda özellikle öne çıkarıldı.

TF-59, Tam Harekât Yeteneği açıklandığında; 3’ü çok uluslu olmak üzere 14 tatbikata katılmış ve barındırdığı insansız sistemler toplamda 25.000 saatin üzerinde görev icra etmişti.

Aslında TF-59’u en ilginç kılan özelliği, tamamen ticari ürünlerden oluşan donanımlar kullanması ve son derece agresif karakteristik sergileyen deneysel süreçleri desteklemesi. Bu yönüyle, kullandığı insansız deniz araçlarında istasyon yer alsa da silah bulunmuyor.

Birbirinden farklı karakteristikte ve standardizasyon hedefi taşımayan platformlar içeren TF-59, sahip olduğu unsurlar göz önüne alındığında aslında harekât alanında görev yapan robotik bir deniz görev grubu. Bu yapısıyla ticari rakip olan firmaları da Digital Horizon gibi denemelerde bir araya getirerek, hem yeni sistemlerin yeteneklerini test etme fırsatı buluyor, hem de insansız filonun genişlemesine olanak yaratıyor.

Gelişim sürecinin ABD 5’nci Filo sorumluluk alanını içeren ve askeri ve politik açıdan potansiyel çatışma ortamı barındıran Arap yarımadasını çevreleyen sularda gerçekleşmesi, TF-59’a gerçek şartlarda hızla ilerleme olanağı sağlamış. TF-59’un elde ettiği başarı sonrasında da benzer modelin farklı denizlerde de uygulanması planlanmış.

TF-59 içerisinde denemeye tabi tutulan birbirinden farklı form ve karakteristikte insansız sistemler bulunmakla birlikte, vazgeçilmeyen iki belirleyici özellik mevcut:

• Yapay zekâ ile desteklenen görev ve seyir otonomisi,
• Veri haberleşmesi için kullanılan tasarsız örgün ağ altyapısı.

Aslında yapılan görev, seyir tecrübeleri ve tatbikatlarda, insansız sistemlerin tekne formundan ziyade, yapay zekâ destekli görev yazılımlarının geliştirilmesi hedefleniyor.  Yapay zekanın, birbirinden farklı platformlarda ve platform içerisinde farklı sistem kırılımlarında yer alması sağlanmış. Buna bir örnek olarak yapılan denemelerde, dikey kalkış imkanına sahip otonom insansız hava aracının (Aerovel Flexrotor), çok küçük bir platforma sahip ABD Sahil Güvenlik botundan 7 Aralık 2022’de kalkış ve iniş yapması gösterilebilir. Ayrıca insansız deniz araçları içerisinde farklı katmanlarda yer alan uzman ve akıllı sistemler; hedef tanımlama, görev planlama, dalış, emniyetli seyir, koordineli harekât gibi görevleri yürütüyor ve farklı disiplinlerde özerk veya koordineli olarak geliştiriliyor.

TF-59’u oluşturan insansız sistemler, nihai olarak hedeflenen dijital denizin parçası olarak tasarlanmış ve bu doğrultuda; dijital ağı oluşturan gemi, İDA, İHA, şamandıra, gözetleme istasyonu vb. tüm sistemlerin konuşabileceği bir bulut altyapısı oluşturulmuş. Bu da yukarıda belirtilen gereksinim çerçevesinde, tasarsız örgün ağ altyapısı (ad-hoc mesh network) üzerine kurgulanmış. TF-59’un ticari sistemlerden oluştuğu göz önüne alındığında, mobil ağ altyapısı için SILVUS radyolarından oluşan mesh kullanılmış. Birbiri ile haberleşen sistemler, oluşturulan mobil örgün ağ sayesinde açık denizde kontrol istasyonu ile veri alışverişi yapabilir hale gelmiş.

Farklı formda insansız sistemler içeren denemelerde, TRITON gibi hem suüstü, hem de sualtında görev yapabilen son derece özgün İDA’lar kullanılmış. TRITON, 4.4 metre boyunda ve güneş panellerini kullanarak suüstünde 3 aya yakın otonom görev icra edebiliyor. Ayrıca 100 metreye kadar dalış yapabilen İDA, sualtında da 5 güne kadar kalabiliyor. Haberleşme sistemleri, diğer TF-59 bağlısı İDA’larda olduğu gibi uydu (Iridium) ve mesh.

Denemelerde, önleme görevlerinde kullanılmak üzere MARTAC Devil Ray T38 gibi 11 metrelik yüksek süratli (+50 knot) İDA’lar yer alıyor.

Bilimsel araştırma görevlerine yönelik olarak geliştirilen Sea Trac SP-48, enerjisini üzerindeki güneş panellerinden sağlayan diğer bir İDA. Diğer küçük boyutlu İDA’larda olduğu gibi yaklaşık 5 metre boyunda ve seyir otonomisi büyük ölçüde AIS’e dayandırılmış.

Saildrone Explorer muhtemelen TF-59’un en öne çıkan İDA’larından. Güneş panellerinden aldığı enerjiyle 6 aya kadar görev yapabilen 7 metrelik İDA, rota bacağı temelli seyir otonomisine sahip. Harekat alanında görev icra eden iki adet Saildrone Explorer, Eylül 2022’de bir İran fırkateyni tarafından ele geçirilerek yedekte götürülmüş ve daha sonra iade edilmişti.

Openocean Robotics’in Data Xplorer isimli İDA’sı da güneş enerjisi ile hareket ediyor ve hava durumuna bağlı olarak altı ay kesintisiz görev yapmak üzere tasarlanmış. İletişim sistemi diğer İDA’larda olduğu gibi GSM, mesh ve Iridium.

Farklı görevlere adapte edilebilen L3Harris Mast-13 Arabian Fox İDA üzerine, gerektiğinde havalandırılarak sensör ve iletişim menzilini artıran dronlar, görev yükü olarak monte edilebiliyor. TF-59 Dijital Ufuk (Digital Horizon) denemelerinde Easy Aerial üretimi SAMS-T kablolu (tethered) dronu kullanılmış. Bu hava vasıtası, örgün ağın menzilinin de artırılmasını sağlıyor. 13 metrelik Arabian Fox İDA, 36 saat görev yapabiliyor.

TF-59 içerisinde Elbit Systems’in Seagull İDA’sı da yer alıyor.

İDA’lardan alınan tüm bilgiler, Robotik Harekât Merkezine (Robotics Operations Center-ROC) aktarılıyor ve bu sayede taktik resmin oluşturulmasına katkı sağlanıyor. Her aşamasında yapay zekâ ayak izi olan akışta, ROC içinde de BigBear.AI tarafından geliştirilen bir izleme ve karar destek mekanizması kullanılmış. BigBear.AI, toplanan verinin yapay zekâ destekli olarak görselleştirilmesi, anomali tespiti, önleme, tahmin yürütme ve karar destek katmanlarında görev yapıyor.

Her ne kadar ticari firmaların rekabet motivasyonu ile cirit attığı bir platform gibi görünse de TF-59 geleceğin robotik suüstü filolarını kurmak için son derece değerli bilgi ve tecrübeler içeriyor. Her zaman olduğu gibi bu alanda ileri gidebilmenin yolu, fiili harekât ortamında icra edilecek deniz denemelerinden ve koordineli çalışmadan geçiyor.

Buna en iyi örnek de Ukrayna'nın Jet Ski temelinde geliştirdiği ve Rus deniz unsurlarına saldırı için kullandığı insansız suüstü araç filosu.

TF-59 çatısı altında yapılan Digital Horizon denemelerine yönelik habere bağlantıdan ulaşabilirsiniz.